خداوند تمام دنیا را کوچک خوانده (متاع الدنیا قلیل (نساء/۷۷)) ولی اخلاق پیامبر را بزرگ و عظیم توصیف نموده است (انک لعلی خلق عظیم (قلم/۴)) در آیه ۱۵۹ آل عمران آمده است فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ
[ای پیامبر!] فقط به سبب رحمتی از سوی خداوند به آنان [مهربان و] نرم‌خوی شدی، اگر درشت‌خوی و سنگدل بودی از پیرامونت پراکنده می‌شدند
فخر رازی درباره این آیه گوید: بدان نرمی پیامبر اکرم با قومش عبارتست از حسن خلقش و اخلاق نیکویش با امتش همان گونه که خداوند در آیات گوناگونی بدان دستور داد و از آن هم خبر داد برای نمونه:
وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ‌ [الشعراء: ۲۱۵] مومنانی را که از تو پیروی می کنند مورد محبت و فروتنی قرار ده!
خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِینَ‌ [الاعراف/۱۹۹] گذشت [از اشتباه‌کاران] را پیشه‌ خود ساز و به کارهای پسندیده فرمان بده و از نادانان رویگردان باش!
فخر رازی سپس با استناد به روایتی معتقد می‌شود به جهت اینکه پیامبر(ص) امام همه انسانها و عالمیان است بنابراین باید حلم او از همه بیشتر و اخلاقش از همه بهتر باشد (فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج ۹، ص ۴۰۵) آری اخلاق پیغمبر صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم یکی از معجزات باهره آن سرور و از قدرت بشر خارج است و عمده پیشرفت اسلام از همین اخلاق آن بزرگوار بود که گفتند باعث پیشرفت اسلام سه چیز شد: مال خدیجه برای دنیا طلبان، شمشیر علی علیه السّلام برای خائفین در جان و مال، و اخلاق نبیّ صلّی اللَّه علیه و آله و سلم برای حقیقت طلبان (طیب، عبدالحسین، اطیب البیان، ج ۳، ص ۴۰۶).
به نظر می رسد آن بزرگوار با جمع دو ضد توانست به قلوب همه نفوذ کند از یک سوی اسباب بزرگی همه در او جمع بود که برخی از آنها عبارتنداز: بزرگی نسب و حسب، با سخاوت‌ترین، شجاع‌ترین، پاک‌ترین، فصیح‌ترین افراد و ... و از سوی دیگری کاملا متواضع و فروتن تا آنجا که خود لباسش را وصله می‌زد و کفشش را می‌دوخت و بر چهارپا سوار می‌شد و بر زمین می‌نشست و ... (طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج ۲، ص ۸۷۰).
آری اخلاق پیامبر بی تردید از عوامل نفوذ در قلب انسان ها بوده است تا آن سوی که از برخی نقل شده است که کسانی که با اخلاق‌ پیامبر(ص) مسلمان شده‌اند آمارشان بیش از کسانی است که با استدلال مسلمان شده‌اند (قرائتی، محسن، برنامه درسهایی از قرآن سال ۸۴، تفسیر سوره فلق، ص ۱۰).